Daxuyaniya Lijneya me ya Rêvebirina Navendî:
Perwerdeyê bi ziwanê dayîke heqêko bingeyên o
Neteweyê Yewbîyayeyî (NY) Rêxistina Perwerde, Zanist û Kulturî (UNESCO), seba pawitiş û averberdişê ziwanan, roja 21’ê Sibate sey Roja Ziwanê Dayîke yê mîyanneteweyî îlan kerd û bi na peymane temînat da ziwananê dayîke yê merdiman û perwerdeyê bi ziwananê dayîke. Heyetê Pêroyî yê Neteweyê Yewbîyayeyî perwerdeyê bi ziwanê dayîke ser o berpirsîyarî daya heme dewletanê terefan.
Amancê na peymane no yo ke ziwanê cîya-cîyayan ê yê ke hetê polîtîkayanê dewletan ra yenê qedexekerdiş, dezgeyanê resmîyan de bêrê bikarardiş û muhafezekerdiş, vernîyê vîndîbîyayîşê zaftewirîya ziwanî ya cîhanî bêro girewtiş.
Ewro cîhanî ser o, hendê 6900 ziwanan ziwanî est ê û pa yeno qiseyî kerdene. Labelê ameyo dîyarkerdiş ke se ra newayê nê ziwanan heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke ra mehrûm ê û ver bi çinîbîyayîşî şinê. Yanê medenîyetê ma her ke şino zafkulturîya xo vindî keno.
Tirkîya de zî sere de Kurdkî rê (Kirmanckî û Kurmanckî) û heme ziwananê xeynî Tirkî rê îmkanê perwerdeyî nêameyo viraştiş, heta heme ziwanî ameyê qedexekerdiş. Coka nê ziwanî talûke bin de yê.
Ma 21ê Sibate Roja Ziwanê Dayîke pîroz kenê. Ma reyna veng danê ke ganî nê polîtîkayê qedexeyan û asîmîlasyonî ziwanan ser ra bêrê wedartiş.
Perwerdehiya bi zimanê dayikê mafekî sereke ye!
Di sala 1999’an Rêxistina Perwerde, Zanistî û Çandî ya Neteweyên Yekbûyî (UNESCO) ji bo piştgiriya pirrengiya çandî û pirzimaniyê, 21’ê Sibatê wek Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê qebûl kir û mafê perwerdehiya bi zimanê dayikê bi peymanekê ve hat girêdan. Lê mixabin ji destpêka Sedsala 20’an û piranî jî piştî avakirina komara yekparêz, ji xeynî zimanê Tirkî hemû zimanên cuda yên li ser vê axê tên axaftin bi awayekî sîstematik hatin bişaftin û qedexekirin. Pergala yakparêziya beriya her tiştî xwe li ser bişaftin û kuştina zimanan ava kir.
Di dirêjahiya dîroka Tirkiyeyê û di 100 salên dawî de, nêzîkatiya dewletê ya li hember zimanê Kurdî li ser esasên bişaftin û înkarê teşe girtiye. Zimanê Kurdî ji bi awayekî sîstematîk hemû qadên jiyanê hate bidûrxistin û tepisandin.
Ji bo ku li vî welatî Kurdî jî di nav de hemû zimanên din bibin zimanê perwerdehiyê û xwe bi pêş bixin em ê têkoşîna xwe bênavber bidomînin. Bêguman bicihanîna peymanên navneteweyî yên ku Tirkiyeyê îmze avêtiyê û bûye alîgirê wan peymanan, îro erkeke bingehîn a desthilatiya Tirkiyeyê ye ku vî mafî qebûl û nas bike. Divê qanûna bingehîn a nû li gorî vê rastiyê bê amadekirin û mafê zimanê dayikê wek fermî bê naskirin û qebûlkirin. Ev qanûna bingehîn wê di hemû qadên jiyanê de perwerdehî u pêşxistina zimanê Kurdî û zimanên din bi xwe re bîne. Ev maf mafekî sereke, esas û gerdûnî ye, nikare bê piştguhkirin.
21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê li temamî zimanan, gelan pîroz be. Di vê rojê de em banga bilindkirina têkoşîna ji bo zimanê dayikê dikin. Em bangî gelê xwe, sazî û dezgehên dikin: 21’ê Sibatê bila bibe destpêka bilindkirina têkoşîna li hember kiryarên qedexekirina zimanê dayikê û bihêzkirina daxwaza perwerdehiya bi zimanê dayikê.
Partiya Demokratîk a Gelan
Lijneya Rêvebirina Navendî
21 Sibat 2022