Kadın Meclisimiz ve kadın örgütlerinin İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin açtığı iptal davası Danıştay 10’uncu Daire Başkanlığı’nda görüldü:
Kadın Meclisimiz ve kadın örgütlerinin İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin açtığı iptal davası Danıştay 10’uncu Daire Başkanlığı’nda görüldü. Kadın Meclisimiz adına savunmamızı Eş Genel Başkanımız Pervin Buldan yaptı. Buldan, şunları söyledi:
Kadına yönelik her türlü şiddetin önüne geçmek için birçok ülkede yürürlükte olan İstanbul Sözleşmesinin yürürlükten kaldırılmasının iptaline ilişkin açtığımız dava için burada bulunmaktayız. İsmim Pervin Buldan, Halkların Demokratik Partisi İstanbul Milletvekiliyim ve aynı zamanda partimin Eş Genel Başkanlık görevini yürütmekteyim. Fakat sadece HDP’li kadınlar adına değil, Türkiye’de yaşayan tüm kadınlar ve LGBTİ+’lar adına da bugün burada bulunmaktayım. Dolayısıyla yapacağım savunma, tüm kadınlar adınadır.
Kadına yönelik şiddet, erkek egemen sistemi devam ettirmenin araçlarındandır
Kadına yönelik şiddet, erkek egemen sistemin sonuçlarından biridir ve aynı zamanda bu sistemi devam ettirmenin araçlarındandır. Bazı ülkeler uygulamaya koydukları gerçekçi ve çözüm üretici politikalar sayesinde kadına yönelik şiddeti azaltmayı başarabilmişlerdir. Ülkemizde de kadın örgütleri ve kurumlarının mücadelesi sonucu 2011 yılında imzalanan ve 2014’te yürürlüğe giren ancak 21 Mart 2021 yılında Cumhurbaşkanlığı kararıyla çekilen İstanbul Sözleşmesi de bu amacı taşımaktaydı.
Opuz davasında AİHM, Türkiye’yi yaşam hakkını koruyamadığı için mahkûm etmiştir
Türkiye’yi bu sürece götüren esas olay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 2002 tarihinde verdiği Nahide Opuz kararıdır. Bu kararın altını özellikle çizmek isterim. Bu karar bazı önemli gelişmelere zemin olması ve kararın işaret ettiği hususlar bakımından son derece önemli bir karardır. Opuz davasında AİHM, Türkiye’yi yaşam hakkını koruyamadığı için mahkûm etmiştir. AİHM, tarihinde ilk defa, ev içi şiddette bir tarafın kadın olduğu için ayrımcılığa uğradığı gerekçesiyle bir devleti mahkûm etmiştir.
Bu, AİHM’in bu alanda verdiği ilk mahkûmiyet kararıdır. Bu karar Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde kabul ettiği yükümlülükleri yerine getirmediğine, dolayısıyla Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler nazarında oldukça olumsuz bir tabloya işaret etmiştir. Bu tablo ayrıca, Türkiye’yi 2012’de yürürlüğe girecek olan 6284 Sayılı aile içi şiddeti önlemeye yönelik yasanın hazırlıklarına itmiştir.
İstanbul Sözleşmesi kadın mücadelesinin bir başarısıdır
İstanbul Sözleşmesi kadınların uzun soluklu mücadelesinin sonucu kazanılmış ve erkek şiddetine karşı mücadelenin yollarını adım adım örmüş temel bir sözleşmedir. Her ne kadar 2011 yılında imzalandığında AKP iktidarı kendilerinin bir kazanımı gibi lanse etse de esasen Cumhuriyet tarihinden daha eski bir mücadele olan bu topraklardaki kadınların mücadelesinin bir başarısıdır. Bu Sözleşme kadın örgütleri başta olmak üzere yıllarca erkek şiddetine karşı mücadele edenlerin zaferi olarak tarihe geçmiştir.
Sözleşme erkek şiddetine son vermek için muazzam bir yol haritası sunmaktadır
İstanbul Sözleşmesi kadınlara yönelik her türlü şiddetin önlenmesi, kadınların her türlü şiddetten korunması, kadınlara yönelik şiddetin faillerinin kovuşturulması, yargılanması ve cezalandırılması için özenle hazırlanmış bir metindir. Yani bu sözleşme erkek şiddetine son vermek için muazzam bir yol haritası sunmaktadır. İstanbul Sözleşmesi kadına yönelik şiddetin en yoğun olduğu zamanlarda imzalandı. Kadınların, çocukların, LGBTİ+ların yaşam, barınma, istihdam hakkını korumak amacı taşımaktaydı.
Sözleşme şiddetin ekonomik ve psikolojik boyutlarının altını çizmektedir
İstanbul Sözleşmesi, şiddete karşı sistematik bir mücadelenin nasıl adım adım örüleceğini anlatmaktadır. Sözleşme şiddetin ekonomik ve psikolojik boyutlarının altını da çizmektedir. Kadına yönelik şiddetin ister kamusal, ister özel alanda olsun, bir insan hakkı ihlali olduğuna, ayrımcılığın bir biçimi olarak anlaşılması gerektiğine dikkat çekmektedir. Fiziksel ve cinsel şiddetin yanında, ızdırap veren her türlü eylem, her türlü baskı ve şiddet suç sayılmaktadır.
İlk kez uluslararası bir sözleşme, toplumsal cinsiyetin tanımını yapmaktadır
Yine ilk kez uluslararası bir sözleşme, toplumsal cinsiyetin tanımını yapmaktadır ve şiddetle mücadele etmek isteyen taraf devletin, toplumsal cinsiyet paravanının arkasına sığınamayacağını özellikle vurgulamaktadır. Sözleşmenin getirdiği yükümlülükler o denli önemlidir ki; silahlı çatışma durumlarında bile geçerliliğini korur ve taraf devletlerin bunu garanti altına alması gerektiğini savunur. Sözleşmenin getirdiği yükümlülükler öncelikle devlet görevlilerine yöneliktir. Bu nedenle devlet kendi adına hareket eden görevlilerinin İstanbul Sözleşmesi’nin gereklerini yerine getirmesini sağlamak zorundadır.
Sözleşme, tarafların her türlü şiddet eylemini ve ayrımcılığı önleyecek "Gerekli yasal ve diğer tedbirleri" almasını zorunlu kılmaktadır. Kadınları güçlendirecek faaliyetlerin yaygınlaştırılmasını istemektedir. Sözleşmeyle birlikte taraflara, ulusal anayasalarına veya ilgili diğer mevzuata kadın erkek eşitliği ilkesini dâhil etme ve bu ilkenin uygulanmasını sağlama, kadınlara karşı ayrımcılığı yasaklama ve kadınlara karşı ayrımcılık yapan yasa ile uygulamaları yürürlükten kaldırma zorunluluğu getirilmektedir.
Devlet görevlilerinden yükümlülüklere uygun hareket etmeleri istenmektedir
Devlet görevlilerinden ve kurumlarından sözleşmenin getirdiği yükümlülüklere uygun bir biçimde hareket etmeleri istenmektedir. Taraflardan sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesi için gerekli finansal ve insani kaynakları tahsis etmelerinin yanında, kadına karşı mücadelede aktif rol oynayan sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarını desteklemeleri ve bu kuruluşlarla işbirliğine gitmeleri de talep edilmektedir.
İstanbul Sözleşmesi yalnızca cezasızlık sebebiyle işlenen cinayetlerin önüne geçilmesi için alınması gereken önlemleri salık vermekten ibaret bir sözleşme değildir. Bu yapısal sorunun en derinine inmek gerektiğini; eğitimle ve toplumsal düzenlemelerle cinsiyet eşitliğinin yaşam alanlarında kalıcı olarak sağlanmasını beyan etmektedir.
Sözleşme din, dil, ırk farkından dolayı kapsadığı kesimlerin mağdur edilmemesini ister
Yine kapsadığı kesimlerin din, dil, ırk farklılıklarından dolayı mağdur edilmemesini esas alır. Bu esasın önemini daha önce maalesef Fatma Altınmakas davasında gördük. Evli olduğu erkek tarafından katledilen Fatma’nın Türkçe bilmediği için jandarma karakolunda kendisini ifade edemediği ortaya çıkmıştı.
Bugün ülkede Türkçe bilmeyen belki milyonlarca kadın bulunmaktadır. Özellikle ülkede son dönemlerde kamu kurumlarında ve toplumda körüklenen ırkçılık Türkçe bilmeyen kadınların ölümüne de sebep olmaktadır. Ülkenin bu kadar dış göç aldığı ve kadınların savaş sonrası göç sürecinden en çok etkilenen kesim olduğu gerçeği göz önünde bulundurulunca İstanbul Sözleşmesi’nin devleti sorumlu kıldığı tercüme konusu hayati bir önem kazanmaktadır.
GREVİO, Türkiye’nin son derece başarısız ve yetersiz olduğunu tespit etmiştir
İstanbul Sözleşmesi tüm devletlere, şiddet mağduru kadınlar için barınma, yaşamını sürdürme gibi her türlü ihtiyacını karşılayacak bütçeyi zorunlu kılar. Ancak; bugün Türkiye'de kadınların yaşadığı yoksulluk derinleşirken kadınların nafaka hakkı dahi gasp edilmek istenmektedir. İstanbul Sözleşmesi imzalanmış olsa da ne yazık ki hiçbir zaman etkin biçimde uygulanmamıştır.
Taraf devletlerin sözleşmeyi uygulayıp uygulamadığını takip eden GREVİO, 2018’de yayınladığı raporunda bunun altını çizerek Türkiye’yi yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırmıştır. GREVİO, Türkiye’nin bu kapsamdaki çalışmalarının son derece başarısız ve yetersiz olduğu tespitini yapmıştır.
2011 yılından bu yana 3 binin üzerinde kadın erkekler tarafından katledilmiştir
Nitekim bunun ağır sonuçları yıllar içerisinde çok daha derinleşmiştir. 2011 yılından bu yana 3 binin üzerinde kadın erkekler tarafından katledilmiştir. Buna karşın; kadınları katledenler ya da katletmeye teşebbüs edenler adeta adliyelerin ön kapısından girip arka kapısından çıkmış, haksız tahrik indirimleri almış, pandemi döneminde serbest bırakılmışlardır. Bir kısmı bu süreçte teşebbüsünü tamamlayarak söz konusu kadını ya da bir başka kadını katletmiştir.
Şiddet mağduru Kürt bir kadın ise, resmi kimlikli failler iktidarın korumasına alınmıştır
Sözleşmenin etkin uygulanmaması kadına, çocuğa, LGBTİ+’lara, Kürt kadınlara ve mülteci kadınlara yönelik işlenen suçlarda cezasızlık politikalarını daha da perçinlemiştir. Özellikle Kürt kadınlara yönelik işlenen suçlarda, failler iktidar veya bağlantılı kurumlarda görevli olan kişilerse özel bir cezasızlık politikası uygulanmıştır. Failler hakkında hukuki süreç işletilmemiş, resmi kimlikli failler iktidarın koruması altına alınmıştır.
Çocuğa yönelik istismara karşı İstanbul Sözleşmesi’nin uygulanması elzemdir
Yine çocuk istismarı Türkiye’nin yıllardır yapısal çözümler üretemediği yakıcı sorunlardan biri olarak karşımızdadır. Kamusal ve özel alanlarda çocuklara yönelik istismarla ilgili çokça olay açığa çıkmasına rağmen, Ensar Vakfı ve Rabia Naz örneklerinde görüldüğü gibi bu istismar vakalarının bizzat iktidar tarafından üzeri örtülmektedir. Yine bu nedenle de; çocuğa yönelik her türlü istismarın önlenmesi için İstanbul Sözleşmesi hükümlerinin uygulanması elzemdir diyoruz.
“Adam öldürme” yerine kadın cinayeti tanımlaması yapılmalıdır
Türkiye’de kadına yönelik, çocuklara yönelik, şiddet ve cezasızlık bu boyutlara ulaşmışken asıl yapılması gereken kadın cinayetlerinin ayrımcılık sebebiyle işlendiğine dair yasalara özel bir ibare düşülmesidir. “Adam öldürme” diyerek münferitleştirmek yerine kadın cinayeti tanımlamasıyla sorunu görmek ve çözüm yoluna gitmektir. Ancak bugün iyileştirme yerine sözleşmeden çekilmeyi tartışıyoruz. Bu bir utançtır bu ülke için, bu ülkenin tarihi ve ülkede yaşayan bütün kadınlar için.
İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlükten kaldırılma kısmı, adım adım ilerletilmiştir. Önce iktidara yakın medya aracılığıyla sözleşme “kabahat” gibi gösterilerek algı yaratılmaya çalışılmış ve kadın düşmanlarının hedefi haline getirilmiştir. Yine iktidar yetkilileri tarafından sözleşmenin yürürlükten kalkması için, öncesi ve sonrası hedef gösterici açıklamalar yapılmıştır.
İstanbul Sözleşmesi tek adam keyfiyetiyle çekilmesi bir statüde değildir
AKP Genel Başkanı Erdoğan, kendisine verdiği yetkiyle bir gece yarısı Cumhurbaşkanı Kararnameleri yayınlamıştır. Ve İstanbul Sözleşmesinden çekilmeyi açıklamıştır. Erdoğan önce kendisine yetki veren bir kararname yayınladı, verilen bu yetki kararnamesine dayanarak işlem yaptı. Tek adam tek adama yetki vererek tek adam adına kararname çıkardı. Bu kadar basit!
Fakat kadınların anayasal metni olan İstanbul Sözleşmesi öyle tek adam keyfiyetiyle çekilecek bir statüde değildir. İstanbul Sözleşmesi, Anayasanın 90. maddesine göre usulüne uygun olarak 24 Kasım 2011 tarihinde TBMM tarafından onaylanmış ve 6251 sayılı Kanun ile TBMM tarafından yürürlüğe konulmuş uluslararası bir sözleşmedir.
Kaldı ki, İstanbul Sözleşmesi şiddetle mücadele konusunda bir insan hakları sözleşmesidir. Anayasamızın 104. maddesi uyarınca, “temel haklar, kişi hakları konusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz.” Bu itibarla Cumhurbaşkanı Kararıyla yapılan işlem “fonksiyon gaspı” niteliğinde olup yok hükmündedir!
Esas olan iktidar gücünün ne buyurduğu değil hukukun neyi buyurduğudur
Hukuk sistemi, yargı makamı da bu noktada hukukun gereklerini yerine getirme sorumluluğuna sahiptir. Esas olan iktidar gücünün ne buyurduğu değil hukukun neyi buyurduğudur. Dolayısıyla gereği yapılmasını, İstanbul Sözleşmesi bir an evvel yürürlüğe konularak etkin bir şekilde uygulanmasını tekrardan talep ediyoruz. Nitekim İstanbul Sözleşmesinden çekilmeden bu yana kadınlara yönelik olarak gerçekleşen suçlardaki anlamlı artış oranları bu çekilme kararı ile sadece hukukun çiğnenmediğini, birçok suça da yol verildiğini kanıtlar niteliktedir.
İstanbul Sözleşmesi’ni etkin bir şekilde uygulamak yerine, kadın cinayetlerini durdurmak yerine, kadınlara; kadın mücadelesine ve kadın muhalefetine savaş açmış tekçi bir iktidar gerçeği ile karşı karşıyayız. Cezaevleri demokratik siyaset yürüten kadın arkadaşlarımız ile dolduruldu, baskı gördü, işkence gördü, sürgüne zorlandı. Tüm dünyanın gözleri önünde kadın milletvekilimiz bizzat polis tarafından ölümle tehdit edildi. Eşit temsiliyet ilkesine dayanan eş başkanlık sistemimiz suç ilan edildi.
Muhalif kadınlara uygulanan politikalar sözleşmeye aykırıdır
Başta Kürt kadınları, HDP’li kadınlar olmak üzere ülkede siyaset yaptığı, muhalif olduğu veya başka bir görüşü savunduğu için erkek/devlet şiddetine maruz kalan, yargılanan, ceza alan tüm kadınlara uygulanan bu politikalar insan haklarına, kadın haklarına aykırı olduğu gibi İstanbul Sözleşmesine de aykırıdır, suçtur.
Bugün partimize açılmış Kobanî Kumpas Davasında, Gezi Davasında, 8 Mart ve 25 Kasım yürüyüşlerinin yargılandığı davalarda ve yüzlerce başka davada çok sayıda kadın ağır cezalarla yargılanmaktadır. Kadına yönelik şiddetle mücadele eden kadın dernekleri ya ağır baskılar altında ya da kapatma davalarıyla sindirilmek istenmektedir.
Kadınlar demokratik toplumu savundukları için yargılanmaktadır
Kadınlar tekçi erkek zihniyetin kendilerine çizdiği sınırları kabul etmediği, bu sınırlarla yaşamak istemediği için yargılanmaktadır. Kadınlar “artık ölmek istemiyoruz”, “şiddet, baskı altında yaşamak istemiyoruz”, “özgür ve eşit bir yaşam istiyoruz” dedikleri için yargılanmaktadır. Kadınlar doğasına-suyuna, yaşam alanlarına sahip çıktığı için yargılanmaktadır. Kadınlar, en kutsal mücadele olan barış mücadelesini yürüttüğü için yargılanmaktadır. Kadınlar kadın özgürlükçü, demokratik bir toplumu savundukları için yargılanmaktadır. Kadınlar faşizme biat etmedikleri için yargılanmaktadır. Kadınlar; faşizme, tekçiliğe, ırkçılığa ve nefret siyasetine karşı öncü bir mücadele yürüttükleri için yargılanmaktadır.
Sözleşme etkin bir şekilde uygulanıncaya kadar mücadelemize devam edeceğiz
Yani kadınlar mücadeleleriyle İstanbul Sözleşmesini somut olarak uygulamaya çalıştıkları için yargılanmaktadır. Bu nedenle her zaman söylediğimiz gibi erkek yargı değil, gerçek yargı diyoruz! Güçlülerin hukuku değil, haklıların hukuku diyoruz! Erkeklerin üstünlüğünü değil, eşitliğin üstünlüğünü gözeten bir yargı sistemi diyoruz! Eşitlik gözetilsin ki, adalet olsun diyoruz! Bu nedenle; eşitlik için, adalet için, yaşam için İstanbul Sözleşmesini bugüne kadar her alanda ve platformda nasıl savunduysak bugünde en inançlı ve kararlı şekilde savunuyoruz.
Öyle bir karar verin ki ileride sizden vicdanlı yargıçlar olarak bahsedilsin
İstanbul Sözleşmesi’ni savunmaya da, etkin bir şekilde uygulanıncaya kadar mücadele etmeye de devam edeceğiz. Ortak kadın mücadelemiz engellenemez, durdurulamaz!
Bugün belki de tarihi bir karar vereceksiniz. Bu vereceğiniz kararla Türkiye’nin vicdanına öyle bir imza atın ki, ileride sizden vicdanlı yargıçlar olarak bahsedilsin. Türkiye'deki milyonlarca kadın adına sizden sadece vicdanlı olmanızı talep ediyorum.
Devlet kadına, çocuğa, LGBTİ+lara yönelik suçlarda ihlallere devam ediyor
Avukat Sipan Cizreli HDP adına yaptığı savunmada şunları söyledi:
Savunmamızda da bahsettiğimiz kadınlara, çocuklara ve LGBTİ+lara yönelik örneklerden de görüyoruz ki İstanbul Sözleşmesi’nin ilham kaynağı olan Opuz davasında olduğu gibi devletin ihlal durumu devam ediyor. İstanbul Sözleşmesi yaşatır derken kimse ama kimse soyut bir şeyden bahsetmiyor. Somut gerekçelerle bu sözleşme yaşatıyor. Her şeyden önce İstanbul Sözleşmesi’nin biricikliği, kadına yönelik şiddetle mücadelede en kapsamlı sözleşme olmanın yanı sıra kadına yönelik erkek şiddetinin kaynağını toplumsal cinsiyet eşitsizliği olarak tanımlayarak şiddetle mücadelenin yapısal bir değişim gerektirdiğine işaret etmesinden geliyor. İstanbul Sözleşmesi’nin etkin uygulanmasını talep ediyoruz.
7 Haziran 2022